ماده به مثابۀ رسانه: بررسی تحولی اساسی در کارکرد ماده چگونه ماده جزئی از درونمایۀ اثر هنری شد؟

نوع مقاله : نقد و گفت‌و‌گو

نویسنده

گروه نقاشی و مجسمه سازی، دانشکده هنرهای تجسمی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

مجسمه‎سازی، به عنوان رسانه‎ای که بیشترین جسمیت را دارد و فضای حقیقی را اشغال می‎کند، شاید نمایندۀ شدیدترین تحولات هنر در سدۀ بیستم باشد. در طول تاریخ، مجسمه نه تنها ابژۀ دیدن، که ابژۀ لمس کردن هم بوده است و از این لحاظ به طبیعت نزدیک‏تر محسوب می‏شود. امروزه دیگر مجسمه‏ را از یک حجم اولیه نمی‌تراشند؛ بلکه بنا می‌کنند، جفت‎وجور می‏کنند و با مواد و روش‌های جدید سامان می‏دهند. در این جستار، به ترتیب تاریخی، بررسی می‌کنیم که چطور هویت ماده به هویت رسانۀ مجسمه گره خورد؛ چه روندی باعث شد ماده مهم‌تر و مهم‌تر شود، تا امروز که نوع ماده‌ای که هنرمند انتخاب می‌کند، بخشی از درونمایۀ اثر می‌شود؛ گویی در این مورد هدف وسیله را توجیه می‌کند.
در یک جامپ کات از اواخر قرن نوزدهم تا امروز، می‌شود دید که از سنگ و فلز و چوب _که صرفاً برای رسیدن به "فرم" به کار می‌رفت_ رسیده‌ایم به تقریبا همه چیز؛ هر ماده‌ای که وجود خارجی دارد اجازۀ ورود به اثر هنری را دارد؛ حتی موادی که ماندگار نیستند. ماده، می‌تواند تاریخ، بار معنایی و حافظه‌ای که در خود حمل می‌کند را به اثر منضم کند یا حتی خودش درونمایۀ آن اثر شود.