ماده به مثابۀ رسانه: بررسی تحولی اساسی در کارکرد ماده (چگونه ماده جزئی از درونمایۀ اثر هنری شد؟)

نوع مقاله : نقد و گفت‌و‌گو

نویسنده

کارشناسی مجسمه‌سازی، گروه نقاشی و مجسمه سازی، دانشکده هنرهای تجسمی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

مجسمه‌‎سازی،‭ ‬به‌عنوان‭ ‬رسانه‌ای‭ ‬که‭ ‬بیشترین‭ ‬جسمیّت‭ ‬را‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬فضای‭ ‬حقیقی‭ ‬را‭ ‬اشغال‭ ‬می‌‎کند،‭ ‬شاید‭ ‬نمایندۀ‭ ‬شدیدترین‭ ‬تحولات‭ ‬هنر‭ ‬در‭ ‬سدۀ‭ ‬بیستم‭ ‬باشد. ‬در‭ ‬طول‭ ‬تاریخ،‭ ‬مجسمه‭ ‬نه‭ ‬تنها‭ ‬ابژۀ‭ ‬دیدن،‭ ‬که‭ ‬ابژۀ‭ ‬لمس‭ ‬کردن‭ ‬هم‭ ‬بوده‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬لحاظ‭ ‬به‭ ‬طبیعت‭ ‬نزدیک‏تر‭ ‬محسوب‭ ‬می‌‏شود‭. ‬امروزه‭ ‬دیگر‭ ‬مجسمه‏‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬یک‭ ‬حجم‭ ‬اولیه‭ ‬نمی‌تراشند؛‭ ‬بلکه‭ ‬بنا‭ ‬می‌کنند،‭ ‬جفت‎وجور ‭‬‭‬می‏‌کنند‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬مواد‭ ‬و‭ ‬روش‌های‭ ‬جدید‭ ‬سامان‭ ‬می‌‏دهند‭. ‬در‭ ‬این‭ ‬جستار،‭ ‬به‭ ‬ترتیب‭ ‬تاریخی‭ ‬بررسی‭ ‬می‌شود‭ ‬که‭ ‬چطور‭ ‬هویت‭ ‬ماده‭ ‬به‭ ‬هویت‭ ‬رسانۀ‭ ‬مجسمه‭ ‬گره‭ ‬خورد‭ ‬و‭ ‬چه‭ ‬روندی‭ ‬باعث‭ ‬شد‭ ‬ماده‭ ‬مهم‌تر‭ ‬و‭ ‬مهم‌تر‭ ‬شود‭ ‬تا‭ ‬امروز‭ ‬که‭ ‬نوع‭ ‬ماده‌ای‭ ‬که‭ ‬هنرمند‭ ‬انتخاب‭ ‬می‌کند‭ ‬تبدیل به ‬بخشی‭ ‬از‭ ‬درونمایۀ‬‭ ‬اثر‭ ‬می‌شود؛‭ ‬گویی‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬مورد،‭ ‬هدف‭ ‬وسیله‭ ‬را‭ ‬توجیه‭ ‬می‌کند‭.‬ در‭ ‬یک‭ ‬جهش‭ ‬سریع‭ ‬از‭ ‬اواخر‭ ‬قرن‭ ‬نوزدهم‭ ‬تا‭ ‬به‭ ‬امروز،‭ ‬سنگ،‭ ‬فلز‭ ‬و‭ ‬چوب‭ ‬که‭ ‬صرفاً‭ ‬برای‭ ‬رسیدن‭ ‬به‭ ‬فرم‭ ‬به‭ ‬کار‭ ‬می‌رفت،‭ ‬با‭ ‬تقریباً‭ ‬هر‭ ‬مادۀ‭ ‬دیگری‭ ‬جایگزین‭ ‬شده‭ ‬است. ‬هر‭ ‬ماده‌ای‭ ‬که‭ ‬وجود‭ ‬خارجی‭ ‬دارد‭ ‬می‌تواند‭ ‬وارد‭ ‬اثر‭ ‬هنری‭ ‬شود؛‭ ‬حتی‭ ‬موادی‭ ‬که‭ ‬ماندگار‭ ‬نیستند‭.‬ ماده،‭ ‬می‌تواند‭ ‬تاریخ،‭ ‬بار‭ ‬معنایی‭ ‬و‭ ‬حافظه‌ای را‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬خود‭ ‬حمل‭ ‬می‌کند‭ ‬‬به‭ ‬اثر‭ ‬منضم‭ ‬کند‭ ‬یا‭ ‬حتی‭ ‬خودش‭ ‬درونمایۀ‭ ‬آن‭ ‬اثر‭ ‬شود‭.‬