نقد پسااستعماری تصاویر تولید شده توسط هوش مصنوعی به‌مثابه رسانه (مطالعۀ موردی: استیبل دیفیوژن نسخۀ SDXL)

نوع مقاله : نقد و گفت‌و‌گو

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران.

چکیده

در‭ ‬جهان‭ ‬دیجیتالی‭ ‬امروز،‭ ‬تولید‭ ‬تصویر‭ ‬دیگر‭ ‬به‭ ‬دست‭ ‬نقاشان‭ ‬و‭ ‬عکاسان‭ ‬محدود‭ ‬نمی‌شود،‭ ‬بلکه‭ ‬هوش‭ ‬مصنوعی ‬نیز‭ ‬به‭ ‬تولیدکننده‌ۀ‭ ‬معنا‭ ‬و‭ ‬تصویر‭ ‬تبدیل‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬اما‭ ‬این‭ ‬تولید‭ ‬تصویر،‭ ‬نه‭ ‬امری‭ ‬بی‌طرف،‭ ‬بلکه‭ ‬ادامۀ‭ ‬یک‭ ‬گفتمان‭ ‬تاریخی‭ ‬و‭ ‬سلطه‌محور‭ ‬است‭. ‬مدل‌های‭ ‬تولید‭ ‬تصویر،‭ ‬اغلب‭ ‬با‭ ‬مجموعه‭ ‬داده‌هایی‭ ‬آموزش‭ ‬دیده‌اند‭ ‬که‭ ‬به‌‭ ‬شدت‭ ‬از‭ ‬هژمونی ‬فرهنگی‭ ‬غرب‭ ‬تأثیر‭ ‬گرفته‌اند‭. ‬نتیجۀ‭ ‬این‭ ‬امر،‭ ‬بازتولید‭ ‬تصویری‭ ‬از‭ ‬دیگری‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬نه‭ ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬خودآگاهی‭ ‬و‭ ‬تنوع‭ ‬فرهنگی،‭ ‬بلکه‭ ‬بر‭ ‬پایۀ‭ ‬ادراک‭ ‬غربی‭ ‬از‭ ‬شرق‭ ‬و‭ ‬جهان‭ ‬شکل‭ ‬گرفته‭ ‬است‭.‬ از‭ ‬سال‭ ‬2022‭ ‬تا‭ ‬به‭ ‬امروز،‭ ‬هوش‭ ‬مصنوعی‌های‭ ‬تولید‭ ‬تصویر‭ ‬از‭ ‬متن،‭ ‬تکنولوژی‭ ‬صنعت‭ ‬تصویرسازی‭ ‬و‭ ‬جهان‭ ‬را‭ ‬دگرگون‭ ‬کرده‌اند‭. ‬هوش‭ ‬مصنوعی‌های‭ ‬تصویرساز‭ ‬براساس‭ ‬داده‌های‭ ‬رسانه‌ای‭ ‬و‭ ‬اینترنتی‭ ‬تغذیه‭ ‬شده‌اند؛‭ ‬تصویری‭ ‬که‭ ‬هوش‭ ‬مصنوعی‭ ‬می‌سازد،‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬آنکه‭ ‬بازتاب‭ ‬واقعیت‭ ‬باشد‭ ‬پژواکی‭ ‬از‭ ‬تاریخ‭ ‬بصری‭ ‬سلطه‭ ‬و‭ ‬قدرت‭ ‬است‭. ‬این‭ ‬ابزارها،‭ ‬با‭ ‬کمترین‭ ‬موانع‭ ‬دسترسی‭ ‬امکان‭ ‬تولید‭ ‬تصویر‭ ‬را‭ ‬فراهم‭ ‬آورده‌اند‭.‬تصاویری‭ ‬که‭ ‬نه‭ ‬خنثی‌‭ ‬هستند،‭ ‬نه‭ ‬تصادفی‭.‬ این‭ ‬تکنولوژی،‭ ‬به‭ ‬داده‌های‭ ‬تاریخی‭  ‬فرهنگی‭ ‬و‭ ‬اجتماعی‌ای‭ ‬متکی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬خود‭ ‬محصول‭ ‬گفتمان‌های‭ ‬سلطه‭ ‬و‭ ‬استعمار‭ ‬هستند‭. ‬اکنون‭ ‬دیگر‭  ‬مسئله‭ ‬این‭ ‬نیست‭ ‬که‭ ‬هوش‭ ‬مصنوعی‭ ‬تولید‭ ‬تصویر‭ ‬می‌کند؛‭ ‬بلکه‭ ‬چگونه‭ ‬تصویری‭ ‬تولید‭ ‬می‌کند؟‭ ‬به‭ ‬نفع‭ ‬چه‭ ‬روایت‌هایی؟‭ ‬به‭ ‬زیان‭ ‬چه‭ ‬فرهنگ‌ها،‭ ‬چهره‌ها‭ ‬و‭ ‬هویت‌هایی؟‭ ‬چگونه‭ ‬هوش‭ ‬مصنوعی،‭ ‬حتی‭ ‬در‭ ‬مدرن‌ترین‭ ‬شکل‭ ‬خود،‭ ‬همچنان‭ ‬در‭ ‬بازتولید‭ ‬الگوهای‭ ‬کهنۀ‭ ‬قدرت‭ ‬و‭ ‬بازنمایی‭ ‬گرفتار‭ ‬است؟