تحلیل تاریخی- انتقادی دیدمان‌های غالب جنسیت در دورة پهلوی: یک روانکاوی اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری پژوهش هنر، دانشکدۀ هنرهای تجسمی، دانشگاه تهران

2 استاد و مدیر گروه مطالعات عالی هنر، دانشکدۀ هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.

چکیده

جنسیت، تأثیری پدیداری پیرامون جنس و سامانه‌ای است که در بافت فرهنگی یک جامعه و در طول تاریخ برساخته می‌شود. جنسیت، تماماً وابسته به خودآگاه یک جامعه نبوده بلکه ناخودآگاه جمعی، نقش مهمی در شکل‌گیری آن دارد. بازنمایی عکاسانة جنسیت می‌تواند نظرگاه مناسبی برای بررسی این موضوع باشد. می‌توان اینگونه پرسید که چه رابطه‌ای میان بازنمایی جنسیت در تصاویر عکاسی و هنجارهای فرهنگی و اجتماعی یک جامعه وجود داشته است و چگونه این روابط در سطوح خودآگاه و ناخودآگاه جمعی، نوع نگرش افراد به مقولة جنسیت را سامان بخشیده‌اند؟ هدف این پژوهش، بررسی این مسأله در جامعة ایرانِ دورة پهلوی است. چارچوب مفهومی این نوشتار بر آراء تبارشناختی فوکو و نظریات روانشناختی فروید و لاکان استوار است و نگارندگان می‌کوشند به نوعی تحلیل گفتمان (دیدمان) در این‌باره دست یازند تا موضع متفاوتی را برای فهم دیگرگون موضوع فراهم آورند. بنابراین می‌توان مسأله را این‌گونه صورت‌بندی کرد که از طریق چه دیدمانی و چگونه، بازنمایی جنسیت در دورة پهلوی شکل‌گرفته و چگونه روابط قدرت این بازنمایی را کنترل کرده‌اند؟ نتایج پژوهش، نشان می‌دهند که جنسیت در دیدمان‌های سیاسی و اجتماعی، مورد بازنمایی عکاسانه قرار گرفته است و روابط قدرت مردسالار، نظم جنسی متفاوتی را نه در شکل، بلکه در محتوای آن پدید آورده است.

کلیدواژه‌ها