تحلیل نشانه‌شناسانۀ تصویری آثار نقاشیخط حسین زنده‌رودی و حمیدرضا قلیچ‌خانی (بر مبنای دیدگاه رولان بارت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا دانشگاه هنر شاهد

2 دانشجوی دکترا دانشگاه هنر ایران

چکیده

با خلق آثار نقاشیخط در مکتب سقاخانه، هنرمندانی با بهره‌بردن از اصول خوشنویسی به‌عنوان نمادی از هنرهای سنتی و نیز برگزیدن فضای هنری نوگرا، راهی تازه را در هنر مدرن تجسمی ایران گشودند. دو نمونه از آثار نقاشیخط دورۀ معاصر، یکی آثار حسین زنده‌رودی و دیگری تصاویر «هو» از حمیدرضا قلیچ‌خانی است. در این پژوهش با تحلیل نشانه‌شناسانه، به مفاهیم نوشتاری و تصویری، نوع خط و تکنیک به‌کار رفته و  دسته‌بندی اشکال و نقوش موجود در آثار این دو هنرمند پی خواهیم برد. هدف از این پژوهش مطالعۀ بصری آثار حسین زنده‌رودی و حمیدرضا قلیچ‌خانی است. همچنین به بررسی مفاهیم موردنظر دو هنرمند در خلق آثار و دستیابی به ساختار علمی مستحکم‌تر پرداخته شده که از مطالعه و دسته‌بندی آثار حاصل می‌شود و به خلق هنری آگاهانه در بین هنرمندان معاصر منجر شده است. سؤالات مطرح‌شده عبارتند از: ۱- مفهوم نوشتار و تصویر در آثار هنرمندان مذکور از منظر نشانه‌شناسی تصویری چیست؟ 2- استفاده از کدام خط و تکنیک خوشنویسی در آثار این دو هنرمند کاربرد دارد؟ 3- اشکال موجود با رویکرد نشانه‌شناسی تصویری، در کدام دسته‌بندی قرار می‌گیرند؟ نوع این پژوهش بنیادی، کیفی و با روش توصیفی و تحلیل‌محتوا و همچنین رویکرد آن نشانه شناسی است. در گردآوری داده‌ها از منابع کتابخانه‌‌ای و مطالعۀ بصری آثار استفاده شده و چارچوب نظری آن برمبنای نشانه‌شناسی تصویری رولان بارت است. بررسی آثار حسین زنده‌رودی و حمیدرضا قلیچ‌خانی نشان می‌دهد که نظام‌های رمزگانی آثار، دلالت‌های صریح و ضمنی دارند و در مواجۀ با دلالت‌های صریح، با سطح اولیه یا بازنمودی آثار روبه‌رو هستیم.

کلیدواژه‌ها