کارشناس ارشد پژوهش هنر، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.
چکیده
در ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ، سعی بر این ﺍﺳﺖ که ﺑر پایة ﻣﻨﺎﺑﻊ باقیﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺯ هنر و متون مانویان ﻭ ﭘﮋﻭﻫﺶﻫﺎی ﺍﻧﺠﺎﻡﺷﺪﻩ ﺩﺭﺑﺎﺭة آنان، به مطالعة نمادشناسانۀ آثار هنری مانوی پرداخته و ﺑﻪ تحلیلی ﺟﺎﻣﻊﺗﺮ ﺍﺯ آراء، اعتقادات و تفکرات مانوی و مفهوم نماد ماه در شکل‌های نمادین متعدد و معانی اسطوره‌ای متنوع آن در آثار هنری، ﺩﺳﺖ ﻳﺎفت. ماه در اساطیر کهن ایران نقش مهمی داشته است. هدف از تحلیل نشانگان نمادین نگاره‌های مانوی، رسیدن به الگوهای نمادین مفهوم اسطوره‌ای پنهان در نماد ماه، در این نگاره‌هاست. از آن‌جا که تحول هنر در عصر مانوی، مشهود و هم‌چنین تأثیرگذار بر هنر نگارگری ایرانی و اسلامی می‌باشد، تبیین و شناخت این الگو، روشن‌گر سیر نگارگری، نمادگرایی و عوامل مؤثر بر تحولات آن خواهد بود. بدین جهت، در این پژوهش، با مطالعة مفاهیم کهن نماد ماه و دیدگاه اسطوره‌ای در متون بازمانده از جامعه مانویان، به دنبال رد پای این مفاهیم، در آثار هنری مانوی بوده و تلاش بر تبیین چگونگی نمایش الگوهای تفکر اسطوره‌ای در نقاشی این دوره می‌باشد. در بیان نتایج این پژوهش می‌توان گفت در نقاشی مانوی، نماد و تمثیل‌های آیینی به زیبایی تبلور یافته‌اند و تجلی نماد ماه نیز با همان الگوی مفهومی کهن، به آن راه‌یافته و مفاهیم جدیدی را نیز کسب کرده است. نمایش مفاهیمی ذهنی چون رستگاری، غربت، ذات روح و قداست ایزدی و پاکی نور با نماد ماه، مروارید و سایر نمادهای مادی و تجلی تصویری ایزدان، می‌توانند ما را به تفاسیر اساطیر مانوی با نمودهای تصویری مرتبط با ماه، در نگاره‌ها برسانند.
)