گریز از رنج به سایه‌‌‌‌ی ستون کیهانی: نقش فقدان و نمادپردازی آن در سکونت اقوام ابتدایی بر پایه‌‌‌‌ی نظریه‌‌‌‌ی روابط ابژه

نویسنده

کارشناسی معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

پل میان ما و جهانمان، چیزی جز نمادهایمان نیست. نمادهایی که نتیجه‌‌‌‌ی واپس‌‌‌‌زنی و فقدان‌‌‌‌های اجتناب‌ناپذیرِ موضوعاتی هستند که درونی شده و سپس جایگزین شده‌اند. هنر و اسطوره، درگاهی رها برای بروز عمیق‌ترین امیال واپس‌زده شده‌‌‌‌ی انسان به شکل نمادین‌اند. در نتیجه می‌‌‌‌توان تولد اسطوره و هنر را حاصل فقدان و فرایند سوگواری دانست. معماری و سکونت جوامع ابتدایی، زمینه‌‌‌‌ی مناسبی برای مشاهده‌‌‌‌ی جایگاه نماد در سامان‌بخشی به زندگی آنها است. در این جوامع، نیاز به تقدیس محل سکونت و تعریف یک عالم صغیر، مجموعه‌‌‌‌ای از نمادپردازی‌‌‌‌های مرکز را شکل داده است. هرگونه ساخت و سازی از طریق ساخت مرکزی نمادین یا بازآفرینی و تکرار الگوی اسطوره‌های آفرینش به شکلی آیینی، صورت می‌‌‌‌گرفته است. محتوای اصلی‌‌‌‌ این اسطوره‌‌‌‌ها، انسجام‌یافتنِ کیهان از یک آشوب ازلی به‌دست موجودی فرازمینی است. عامل حفظ این انسجام در گستره‌‌‌‌ی جغرافیایی وسیعی، در قالب ستونی مقدس نمادپردازی شده است که محور گیتی و علت پایداری و برقراری آن است. این پژوهش، ابتدا با استفاده از منابع کتابخانه‌‌‌‌ای، به شرح منشأ و اهمیت ستون کیهانی در نمادپردازی اقوام ابتدایی پرداخته است. در قدم بعدی، خلاصه‌‌‌‌ای از صورت‌‌‌‌بندی «ملانی کلاین» از ساختار روان انسان و نظریات «هانا سیگال» بر اساس دستاوردهای کلاین در باب نمادپردازی، مطرح شده است. در پایان، نقش فقدان در سرنوشت اسطوره، در روایتی مربوط به قوم «آرونتا» در استرالیا، بر اساس این نظریات تحلیل شده است. طبق این اسطوره، شکستن ستون کیهانی، سرگردانی و مرگ مردم قبیله را در پی داشته است. به نظر می‌‌‌‌رسد در این روایت، کارکرد ترمیمی هنر در برابر ترس ازلی نابودی جهان، سرانجام شکست می‌‌‌‌خورد و اضطراب بازگشت آشوب به حدی است که روان افراد را به موضع آشوبناکش باز‌‌‌‌می‌‌‌‌گرداند.

کلیدواژه‌ها