تحلیل روانکاوانۀ شخصیت «مخمل» در داستان کوتاه «انتری که لوطیش مرده بود» نوشتة صادق چوبک با تکیه بر نظریۀ روان‌کاوی اجتماعی کارن هورنای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشگاه هنر و معماری پارس

2 دکتری پژوهش هنر، دانشگاه تهران

چکیده

چکیده
شخصیت در اجتماع و تعامل با دیگران شکل می‌گیرد. افراد دارای تناقض‌­های پیچیده در رفتار، گفتار و اندیشه هستند. آن‌­ها در پس کنش‌های متقابل بینافردی در جامعه، صاحب سرشتی متمایز و منحصربه­‌فرد می­‌شوند. خوانش روانکاوانه یکی از رویکردهای نقد ادبی است که در تفسیر عناصر داستانی، تحلیل امر ناخودآگاه شخصیت و ریشه­‌یابی علل و انگیزه­‌های رفتاری تأثیر بسزایی دارد. کارن هورنای از جمله نظریه­‌پردازان روانکاوی محسوب می­‌شود که با نگرشی متفاوت از آرای فروید به ارتباط میان فرهنگ و محیط با شکل­‌گیری شاکلۀ فرد اشاره نموده و شخصیت را در سه تیپ «مهرطلب»، «برتری­‌طلب» و «عزلت­‌طلب» تقسیم‌­بندی کرده است. صادق چوبک از پیشگامان داستان­‌نویسی مدرن در ایران است. در برخی از آثار وی اختلالات روانی در بطن شخصیت­‌هایی روان­‌رنجور دیده می­‌شود. در پژوهش پیش­‌رو خصوصیات رفتاری، اخلاقی و روانی شخصیت «مخمل» در داستان کوتاه «انتری که لوطیش مرده بود» نوشتۀ صادق چوبک جهت تحلیل انتخاب شده است. مطالعۀ بینارشته­‌ای حاضر قصد دارد با استناد به نظریات کارن هورنای، بر پایۀ روش توصیفی-تحلیلی و گردآوری اطلاعات به شیوۀ کتابخانه­‌ای به همراه فیش­‌برداری از متن داستان کوتاه منتخب به سراغ واکاوی اختلالات روانی و فردی نهفته در شخصیت «مخمل» برود. در این پژوهش پس از تعریف مفاهیمی نظیر نقد روانکاوانه، شخصیت روان­‌رنجور، رویکرد روا­ن­کاوی اجتماعی و تیپ شخصیتی مهرطلب، خلاصه‌­ای از داستان ارائه و خصوصیات روانی شخصیت مدنظر تحلیل شده است. طبق نتیجة تحقیق، شخصیت روان­‌رنجور «مخمل» مطابق با تقسیم‌­بندی کارن هورنای زیرمجموعۀ تیپ مهرطلب قرار می­‌گیرد. انتر شخصیتی وابسته، سلطه­‌پذیر و فرودست دارد. در سراسر داستان از  ترس، شک، نفرت و کمبود اعتمادبه‌­نفس رنج می­‌کشد و دچار اختلال اضطراب جدایی است. می‌توان رابطۀ «مخمل» و «لوطی جهان» را به مثابه رابطۀ پدر مستبد و فرزند بازشناخت و به جامعه تعمیم داد.

کلیدواژه‌ها